Een bijzondere status voor de Molukse graven te Farmsum
​
In het voorjaar van 2021 ondertekenden ruim 100 burgemeesters van gemeenten met een Molukse gemeenschap -waaronder ook de burgemeester van de gemeente Eemsdelta- een brief gericht aan het kabinet. Hierin werd een oproep gedaan om het leed van Molukkers te erkennen en ondersteuning te bieden. De burgemeesters wezen erop dat het geen vluchtelingen, asielzoekers of migranten betroffen, maar loyale militairen die in het Nederlandse leger hadden gediend. Bovendien pleitten de burgervaders voor meer aandacht voor de Molukse cultuur en de gedeelde geschiedenis met Nederland.
​
De voorgenomen herdenking 70 jaar Molukkers in Nederland en de mede-oproep van burgemeester G. Beukema van Eemsdelta is voor onze lokale Molukse gemeenschap aanleiding geweest om een verzoek in te dienen om ook in de gemeente Eemsdelta de graven van Molukse KNIL-veteranen en hun partners een bijzondere status te verlenen.
Het college heeft 15 november 2022 ingestemd de voorgedragen graven van Molukse KNIL-veteranen en hun partners op te nemen in de lijst historische graven gemeente Eemsdelta. De bijzondere status gaat specifiek om Molukse KNIL-veteranen en hun partners die door de Nederlandse regering naar Nederland zijn gehaald omdat hun leven in Indonesië niet veilig was. Die vanuit de tijdelijke kampen gehuisvest zijn in de voormalige gemeenten die nu samen de gemeente Eemsdelta vormen en begraven liggen op een begraafplaats in de gemeente Eemsdelta. De raad heeft 21 december 2022 ingestemd met de wijze waarop het college een bijzondere status wil toekennen aan de graven van Molukse KNIL veteranen en hun partners in Eemsdelta. In totaal gaat het om 103 graven verspreid over de begraafplaatsen Rusthof, Stilleweer, Delfzijl centrum en Farmsum.
​
Verhaal in leven houden
Burgemeester Ben Visser: "Met het toekennen van de bijzondere status aan graven van Molukse KNIL-veteranen en hun partners wordt erkend dat de wijze van ontvangst en opvang destijds in Nederland onwaardig is geweest en dat dit diepe sporen heeft nagelaten, tot de dag van vandaag. De raad en het college tonen hiermee hun respect naar de loyale militairen die ons land trouw hebben gediend".
Op de protestants begraafplaats Farmsum is 24 juni 2023 de gedenkzuil voor de bijzondere status van graven van Molukse KNIL-veteranen en hun partners uit de Molukse gemeenschap Farmsum onthuld. Burgemeester Ben Visser onthulde de gedenkzuil samen met vertegenwoordigers van de Molukse gemeenschap Farmsum. De gedenkzuil is voorzien van een QR-code waarmee het verhaal van de Molukse gemeenschap in Eemsdelta ook in de toekomst in leven wordt gehouden.
​
Ontwerp gedenkzuil
De zuil is uitgevoerd in zwart graniet met op de voorzijde de namen van de KNIL-veteranen en hun partners. De beide zijvlakken bevatten een ets van de geografische kaart van de Molukken en op de andere zijde een ets van een Tahori-blazer. Een Tahori is een bepaald soort grote schelp, dat eeuwenlang voor de Molukkers een belangrijk instrument was. Er werd om meerdere redenen op de Tahori geblazen: om het volk bijeen te roepen, bij ceremonies en rituelen, maar ook wanneer de krijgers op rooftocht gingen óf er juist van terugkeerden. De Tahori riep de krijgers thuis.
Met de komst van de VOC in Indië werd het eerste contact gelegd tussen Nederlanders en de inheemse bevolking van de Molukken. Het christelijk geloof werd gangbaar als religie, ook voor de inheemse bevolking van de Molukken. Het geloof nam een belangrijke plek in hun dagelijks leven in. De begraafplaats te Farmsum is de plek waar de lichamen van de KNIL-militairen en partners liggen begraven, maar hun echte plek is in Gods huis, waar zij na hun dood naartoe zijn geroepen.
​
Namen op de zuil
De KNIL-militairen met hun partners die op de begraafplaats in Farmsum liggen begraven en die met hun naam op het monument staan genoemd zijn:
01. S. Aliputty
02. S. Derine ∞ L. Derine- Lubong
03. R. Habibuw ∞ M. Habibuw- Tapilawatin
04. L. Hokke
05. D. Kakisina
06. S. Lesnoesa ∞ P. Lesnoesa- Rugebregt
07. C. Lumulisanay
08. S. Lumulisanay ∞ E. Lumulisanay- Tjitji
09. J. Malawau ∞ L. Malawau- Sinay
10. M. Matoke
11. A. Pattinama ∞ B. Pattinama- Sekewael
12. M. Rengrengulu ∞ D. Rengrengulu- Fenanlambir
13. J. Riry- Kakihary
14. D. Riupassa ∞ T. Riupassa- Kakihary
15. S. Rugebregt- Siswati
16. F. Sahetapy- Berhitu
17. F. Siaila ∞ J. Siaila- Syaranamual
18. M. Surisiay ∞ A. Surisiay- Tallane
19. D. Tahalea ∞ J. Tahalea- Tupamahu
20. O. Tualena ∞ M. Tualena- Samlah
21. C. Tuhehay- Munster
​
De gemeente Eemsdelta heeft besloten om aan de Molukse graven te Farmsum een bijzondere status toe te kennen.
